‘तलबका लागि सत्तालाई सघाउने वर्ग मेरो थिएनछ । मलाई यत्ति बुझ्न १५ बर्ष लाग्यो । १५ बर्षपछि नै भए पनि मैले सानो बिद्रोह गरेँ । मेरो व्यक्तिगत बिद्रोहलाई स्वीकार गरिदिने नेकपा माओवादी केन्द्रप्रति आभारी छु । रचनात्मक सहयात्रा अब गरिनेछ ।’ यो भनाई साहित्यकार वियस राईको हो । १५ बर्ष प्रहरी सेवाको जागिरबाट राजिनामा दिएर राजनितिमा प्रवेश गरेका उनले हिमाल समाचारले लेखेको समाचार शेयर गर्दै लेखेको फेसबुक स्टाटस हो ।
दिनगन्ती गर्दा उनले ५५५० दिन प्रहरी सेवामा विताए । महिना दिन पुगेपछि तलब बुझ्थे तर उनको मन बुझ्दैनथ्यो । निकै लामो समय आफ्नै मन भित्र द्वन्द्व चलाएका उनले परिवारको सहमतिमै प्रहरीको जागिर छाडे । सामान्यतया हाम्रो समाजमा खाइपाइको जागिर छाड्ने व्यक्ति महामूर्ख कहलिन्छ । तर उनी आफ्नो निर्णयलाई मुर्ख ठान्दैनन् । ‘निकै सुजबुझका साथ जागिर छाड्ने निर्णयमा पुगेको हूँ ।’उनले भने, ‘मलाई एकरति पनि पछुतो छैन् ।’
सोलुखुम्बुको नेचासल्यानमा जन्मे हुर्केका वियस फ्रेमभित्र रहेर जीवन व्यति गर्न चाहेनन् । उनलाई राजनिति गर्ने चाहनाले सताइरह्यो । खास किन राजनितिमा होमिने त ? भन्ने प्रश्नमा उनी भन्छन्, ‘सम्पुर्ण क्षेत्रको विकासको बागडोर नै राजनिति रहेछ । नेताहरुले निति नबनाएसम्म कुनै पनि काम नहुने भनेपछि परिर्वतनका चाहना बोक्ने मानिस राजनितिमा नहोमिए सुखै रहेनछ ।’उनले थपे, ‘राजनिति गर्नका लागि विलक्षण प्रतिभा चाहिन्छ होला भन्ने मेरो बुझाई थियो । एक सय केही महिनाको लागि एक जना मन्त्रीको अंगरक्षक बन्ने अवसर मिल्यो । त्यसबेला एक जना मन्त्री वा राजनितिज्ञ (जे भनेपनि)लाई नजिकबाट बुझ्ने अवसर पाएँ । त्यसबेला लाग्यो की, ए…राजनिति गर्ने मानिस त म जस्तै हुदा रहेछन् ।’यो घटना र बुझाईले वियसलाई प्रहरीको जागिर छाड्न अझ मलजल थप्यो ।
जागिरप्रति वितृष्णा जगाउन सहयोग गर्ने अर्को घटना पनि छ । मकवानपुरमा गाई काटेको आरोपमा १० जनालाई प्रहरीले पक्राउ ग¥यो । त्यस घटनाले प्रहरी सेवामै सब–इन्स्पेक्टर (सई) को भूमिकामा रहेका बीएस झस्किए । कारण, चाहे बीएसको समुदाय होस् वा तामाङ समुदाय । उनीहरूको संस्कृतिमा गाई काट्नु स्वीकार्य छ । उनी भन्छन्, ‘मैले उनीहरूलाई हतकडी लगाउनुपर्याे भने हात काँप्नेछन् । म पनि त्यही सांस्कृतिक सम्प्रदायको मान्छे हुँ । म आफ्नै संस्कृतिको हत्यारा कहिलेसम्म बनिरहुँ ।’ यी र यस्तै कुराले वियसलाई लाग्यो, ‘बाटो बदल्छु । यात्रामा निस्कन मन लागेको तर नचिनेको बाटोमा आइपर्ने सम्पुर्ण बाधाव्यवधान स्विकार्य लाग्यो । त्यसकारण गाउँ फर्के ।’ कुराकानीका क्रममा वियसले भने ।
प्रहरी सेवाबाट राजिनामा दिएको क्षण हलुका र आफूलाई स्वतन्त्र भएको महसुस गरे । गाउँ फर्केर राजनिति, व्यवसाय र साहित्य लेखनलाई संगै अघि बढाउने प्रण गरेका वियसले नेकपा माओबादी केन्द्रबाट राजनितिको औपचारिक शुरुवात गरिसके । ‘तल्लो तहबाटै जनताको सेवा गर्दै निति निर्माणको तहसम्म पुग्ने सपना बोकेको छु । ढिलो चाँडो पुरा गरेरै छाड्छु । त्यो संकल्प छ ।’
जागिरमा रहदा पनि काठमाण्डौँमा हाँस पालन लगायतका व्यवसाय गरिरहेका उनले नेचासल्यानमा राजनिति संगै व्यवसाय थाल्नेछन् । जस्ले स्थानीय स्तरमा रोजगारीको वातावरण पनि तयार पार्नेछ । ‘राजनिति सेवामूलक क्षेत्र हो । राजनितिबाट कमाउने अभिलाषा राख्नुहुदैन् । मेरो मनमा पनि छैन् । बाँच्न र बचाउनका लागि व्यवसाय पनि गर्छु । जस्को कारण, राजनिति गरेकै कारण जनस्तरबाट आलोचना खेप्न नपरोस् ।’उनले भने ।
साहित्य लेखनमा पनि उत्तिकै रुची राख्ने वियसलाई हामीले सोध्यौ की, साहित्य लेखनलाई पुर्णविराम दिनुहुन्छ ? उनले भने, ‘काँ पुर्णविरामको कुरा, अझ परिस्कृत तवरले साहित्य लेखनमा अघि बढ्छु । होला, रफ्तारमा दिन नसकूँला । राजनितिसंगै साहित्यको माध्यमबाट पनि समाज परिर्वतनमा योगदान दिने कोशिस जहिल्यै रहन्छ ।’ उनको कथा कृति ‘हिउँमाझी’को चर्चाले साहित्यकारको परिचय सहित स्थापित हुन सहयोग पुग्यो ।
उनी गीतकार पनि हुन् । उनको एउटा गीत रेकर्ड पनि भएको छ । कुवेर नेपालीले स्वर दिएको उक्त गीतमा प्रविण खपांगीको संगीत रहेको छ । १५ बर्ष अघि दुखले खाएको प्रहरीको जागिर छाडेर गाउँ फर्केका वियसलाई राजनिति, व्यवसाय र साहित्य लेखनको यात्रामा सफलताको शुभकामना !
(शिखर गजरकोटेसंगको कुराकानीमा आधारित)
